Het nieuwe verbintenissenrecht

Powered by

Het nieuwe verbintenissenrecht

Wat we ondertussen het “oud Burgerlijk Wetboek” noemen, is een Napoleontisch wetboek daterend van het jaar 1804. Hoewel dit wetboek dus meer dan twee eeuwen heeft gediend, bleek inmiddels meer en meer dat het aan vernieuwing toe was. Onder impuls van voormalig Minister van Justitie Koen Geens, werd een grondige hervorming opgestart waarbij de verschillende aspecten van het burgerlijk recht één voor één onder de loep werden genomen. De wetgever had daarbij als finale doelstelling om een modern burgerlijk wetboek op te stellen dat zo goed als mogelijk is afgestemd op de huidige (en toekomstige) noden van de samenleving én dat ook vlot leesbaar is voor de juridische leek.

De wetgever heeft ervoor gekozen om een stapsgewijze hervorming door te voeren, waarbij elk boek van het burgerlijk wetboek apart werd ingevoerd. Als eerste werd Boek 8 over het bewijsrecht geïntroduceerd, vervolgens werden ook Boek 2 over personen, familie en relatievermogensrecht, Boek 3 over goederenrecht en Boek 4 over nalatenschappen, schenkingen en testamenten ingevoerd.

Op 1 januari 2023 traden ook het algemene Boek 1 en Boek 5 over het verbintenissenrecht in werking. Het verbintenissenrecht wordt wel eens als de moeder van alle rechtstakken beschouwd. Deze eretitel is niet onterecht. Zowel particulieren als ondernemingen worden dagelijks geconfronteerd met (al dan niet (pre- of post-)contractuele) verbintenissen, zowel als schuldeiser, alsook als schuldenaar van dergelijke verbintenissen. Bovendien heeft de wetgever van deze hervorming gebruik gemaakt om enkele belangrijke (en soms zelfs controversiële) wijzigingen door te voeren. Het één en ander maakt dat een diepere analyse van het nieuwe verbintenissenrecht geen overbodige luxe is.

Hieronder treft u een overzicht van enkele van de belangrijkste topics die we zullen behandelen:

  • De invoering van de imprevisieleer: wanneer de uitvoering van een verbintenis niet onmogelijk is geworden, maar in aanzienlijke mate is verzwaard of bemoeilijkt ten gevolge van onvoorzienbare en ontoerekenbare omstandigheden, spreekt men van imprevisie of hardship. Waar een schuldenaar zich enkel van zijn verbintenis kon bevrijden in geval van overmacht, zal een schuldenaar voortaan ook in geval van imprevisie de contractvoorwaarden kunnen heronderhandelen of zich van zijn verbintenis bevrijden, maar onder welke voorwaarden?
  • De invoering van de algemene regeling inzake onrechtmatige bedingen: we kenden al de wetgeving inzake onrechtmatige bedingen in B2C- en B2B-contracten. Nu komt er een algemene regeling die bovendien ook C2C-contracten viseert, maar hoe verhoudt deze algemene regeling zich tot de reeds bestaande wetgeving?
  • Misbruik van omstandigheden bij de totstandkoming van het contract: in het nieuw Burgerlijk Wetboek zal het misbruik van omstandigheden bij de totstandkoming van een contract voortaan ook als een wilsgebrek worden beschouwd. Maar wanneer spreken we van misbruik van omstandigheden?
  • De invoering van de nietigverklaring op eenzijdige kennisgeving: de wetgever heeft willen verhelpen aan de paradox dat een buitengerechtelijke ontbinding wel werd erkend, maar de mogelijkheid van een buitengerechtelijke nietigverklaring niet. Dit terwijl de nietigheidsgronden het bestaan van het contract radicaler treffen dan een niet-nakoming begaan tijdens zijn levensloop. Hoe kan men overgaan tot zo’n nietigverklaring op eenzijdige kennisgeving?
  • De invoering van de anticipatieve ontbinding: vroeger kon een contractpartij de overeenkomst enkel buitengerechtelijk ontbinden wanneer de wederpartij een grove wanprestatie had begaan. Voortaan zal men hier niet op moeten wachten wanneer duidelijk is dat de schuldenaar zijn verbintenissen niet zal nakomen, ook al is die verbintenis op dat ogenblik nog niet opeisbaar. De anticipatieve ontbinding kan enkel in uitzonderlijke omstandigheden plaatsvinden, maar wanneer voldoet men hieraan?
  • De invoering van de prijsvermindering als sanctie: het nieuw Burgerlijk Wetboek maakt het mogelijk om eenzijdig een prijsvermindering toe te passen in geval van een wanprestatie die onvoldoende ernstig is om de ontbinding van de overeenkomst te rechtvaardigen. Door welke spelregels is dit nieuwe sanctiemechanisme gebonden?
  • De nieuwe regeling inzake (overdreven) schadebedingen: wanneer is een schadebeding overdreven en wat zijn desgevallend de sancties die de rechter kan opleggen?

Inwerkingtreding

Natuurlijk is het ook van belang om te weten wanneer al deze nieuwe wetgeving in werking treedt. Gelet op de publicatie van het nieuwe boek 5 “Verbintenissen” op 1 juli 2022, trad dit boek zoals gesteld in werking op 1 januari 2023. De nieuwe wetgeving is van toepassing op alle rechtshandelingen en rechtsfeiten die hebben plaatsgevonden na de inwerkingtreding van deze wet.

Dit betekent dat het oude verbintenissenrecht natuurlijk wel nog van toepassing is op overeenkomsten gesloten voor 1 januari 2023. Partijen kunnen evenwel kiezen voor een opt-in, teneinde de nieuwe wetgeving eveneens toe te passen op contracten afgesloten vóór de inwerkingtreding. We zullen dus nog jaren zowel het oude als het nieuwe verbintenissenrecht moeten toepassen.

Insights

Algemene regeling omtrent onrechtmatige bedingen

Algemene regeling omtrent onrechtmatige bedingen

Het nieuw burgerlijk wetboek voorziet ook in een algemene regeling

De knock out-regel inzake algemene voorwaarden

De zogenaamde battle of the forms was jarenlang voer voor

De invoering van de imprevisieleer

Wanneer de uitvoering van een verbintenis niet onmogelijk is geworden,
Kennisdeling, netwerking, opleidingen

Meld je aan voor onze nieuwsbrief